Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie

W związku z powtarzającymi się zgłoszeniami mieszkańców o wykorzystywaniu wyrobisk po wydobyciu piasku, żwiru lub iłów do nielegalnego gromadzenia odpadów, a także dużym zainteresowaniem środków komunikacji społecznej tym zagadnieniem, Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska przypomina o zasadach nadzoru w tym obszarze ochrony środowiska.

Organami administracji publicznej, posiadającymi zadania i kompetencje związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, polegającej na wydobywaniu kopalin pospolitych z tzw. małych złóż, są starostowie i dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych, stosownie do przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005r. Nr 228, poz. 1947, z późn. zm.).

Organem właściwym w sprawach ochrony gruntów rolnych jest starosta, a gruntów leśnych – dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, z wyjątkiem obszarów parków narodowych, gdzie właściwym jest dyrektor parku. Wynika to z przepisów art. 5 ustawy z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004r. Nr 121, poz. 1266, z późn. zm.).

Organem właściwym w sprawach nielegalnych wysypisk odpadów na powierzchni ziemi, w tym w nieeksploatowanych wyrobiskach odkrywkowychjest wójt, burmistrz, prezydent miasta.

Inspekcja Ochrony Środowiska nie ma żadnych kompetencji w odniesieniu do kontroli legalnego bądź nielegalnego wydobywania kopalin pospolitych z tzw. małych złóż, jak również w stosunku do rekultywacji terenów po tej eksploatacji.

Starosta udziela koncesji na wydobywanie kopalin pospolitych ze złóż, jeżeli jednocześnie są spełnione następujące wymagania: obszar zamierzonej działalności nie przekracza 2 ha, wydobycie kopaliny ze złoża w roku kalendarzowym nie przekroczy 20 000m³, działalność będzie prowadzona bez użycia materiałów wybuchowych. W przypadku wykonywania działalności polegającej na wydobywaniu kopaliny ze złoża bez posiadania koncesji albo z rażącym naruszeniem warunków określonych w koncesji, starosta ustala, w drodze decyzji opłatę w wysokości osiemdziesięciokrotnej stawki opłaty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny, pomnożonej przez ilość wydobytej w ten sposób kopaliny.

W przypadku likwidacji zakładu górniczego, w całości lub w części, przedsiębiorca jest między innymi obowiązany do przedsięwzięcia niezbędnych środków w celu ochrony środowiska oraz rekultywacji gruntów po działalności górniczej. Likwidacja zakładu górniczego odbywa się w ramach wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności, na podstawie posiadanej przez niego koncesji i dokumentacji noszącej nazwę plan ruchu likwidowanego zakładu górniczego. Do rekultywacji gruntów stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, a organami właściwymi do nadzoru są dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i starostowie, każdy w zakresie swojej właściwości wynikającej z art. 22 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz art. 80 i 109 Prawa geologicznego i górniczego.  

Decyzje w sprawach rekultywacji i zagospodarowania wydaje starosta, po zasięgnięciu opinii dyrektora właściwego terenowo okręgowego urzędu górniczego – w odniesieniu do działalności górniczej, dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych lub dyrektora parku narodowego – w odniesieniu do gruntów o projektowanym leśnym kierunku rekultywacji, wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Rekultywacji gruntów zdewastowanych lub zdegradowanych przez nieustalone osoby, w wyniku klęsk żywiołowych lub ruchów masowych ziemi, dokonuje właściwy organ (starosta, dyrektor RDLP, dyrektor PN) przy wykorzystaniu środków pochodzących ze źródeł, określonych w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych. 

Wypełnianie terenów niekorzystnie przekształconych, takich jak zapadliska, nieeksploatowane wyrobiska odkrywkowe lub części tych wyrobisk może się odbywać z wykorzystaniem odpadów na podstawie odpowiedniej decyzji administracyjnej, pod warunkiem spełnienia wymagań, określonych w rozporządzeniu  Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami.

Niektóre rodzaje odpadów, które mogą być wykorzystane w procesach odzysku, polegających na rekultywacji wyrobisk odkrywkowych:

• 17 01 01 - odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów,
• 17 01 02 - gruz ceglany,
• 17 01 03 – odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia,
• 17 01 07 –    zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06,
• 17 05 04 – gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż wymienione w 17 05 03,
• 19 12 09 – minerały (np. piasek, kamienie),
• 20 02 02 – gleba i ziemia, w tym kamienie.

Kontrola odkrywkowych wyrobisk górniczych, w których podmiot nielegalnie wydobywający kopalinę albo inni nieznani sprawcy dokonują gromadzenia odpadów – nie należy do przedmiotu ustawy - Prawo geologiczne i górnicze, a zatem  i do właściwości określonych w niej organów. Takie tereny powinny być klasyfikowane jako nielegalne miejsca nieprzeznaczone do składowania odpadów. W tym przypadku, zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, organem właściwym jest wójt, burmistrz, prezydent miasta.

W przypadku gromadzenia odpadów w odkrywkowych wyrobiskach górniczych, organem właściwym jest wójt, burmistrz albo prezydent miasta, których kompetencje w tym zakresie wynikają z art. 34 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.

Jak wspomniano wyżej, Inspekcja Ochrony Środowiska nie ma żadnych kompetencji w odniesieniu do kontroli nielegalnego wydobywania kopalin pospolitych z tzw. małych złóż, jak również w stosunku do rekultywacji terenów po tej eksploatacji. Natomiast, jeżeli w wyniku kontroli wójt, burmistrz lub prezydent miasta albo starosta stwierdzą naruszenie przepisów o ochronie środowiska na skutek wykonywania działalności gospodarczej, wówczas organy te występują do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w trybie art. 379 ust. 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, o podjęcie odpowiednich działań, będących w jego kompetencji, przekazując dokumentację sprawy. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska może wówczas zdecydować o podjęciu kontroli przedsiębiorcy, którego działalność prowadzona jest z naruszeniem przepisów, w tym np. ustawy o odpadach.

Z dniem 1 stycznia 2012 r. wejdzie w życie nowa ustawa, regulująca sprawy górnictwa i geologii. Będzie to ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981).

PODSTAWY PRAWNE:

• Ustawa z dnia 4 lutego 1994r.r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005r. Nr 228, poz.1947, z późn. zm.);
• USTAWA z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004r. Nr 121, poz. 1266, z późn. zm.);
• Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.);
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.);
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.);
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz. U. Nr 49, poz. 356).